NS Stationsklok
Wat komt er bij kijken om een (oude) stationsklok weer werkend te maken?
Ook de vertrouwde blauwe NS-stationsklokken werken door middel van pulsaansturing. Sommige hebben als merknaam “Bosch” op de wijzerplaat staan. De uurwerken in de oudere klokken zijn echter vrijwel altijd van TN, te herkennen aan het logo met het wiebertje:
BRON: Wikipedia.de
Op deze pagina is het een en ander beschreven wat er nodig is een dergelijk (dubbelzijdige) klok weer werkend te maken.
Aansluitingen
NS-stationsklokken zijn doorgaans aangesloten op de 230V netspanning. Hiermee wordt de verlichting, en het secondemechanisme van stroom voorzien. Een dubbelzijdige klok heeft twee uurwerken, voor iedere zijde een. Ieder uurwerk heeft op zijn beurt twee aansluitingen:
- 230V (AC) voor de secondewijzer en
- een 24V (DC) pulssturing voor de minuten.
De verlichting is vaak een enkele ring-TL-buis, die beide wijzerplaten verlicht. Bijv. Philips TL-E 40W/830 1CT/12 of TL-E 40W/840 1CT/12. O.a. hier te koop.
Naast de 230V heeft het uurwerk een pulsaansturing nodig om de wijzers op het juiste moment, iedere minuut, te laten slaan. Deze pulsen zijn veelal 24 volt (12 en 48 volt komen minder voor). Bij gebrek aan een aansluiting op een centrale masterklok, zoals op een station, kan een pulsgever deze signalen genereren en zo de klok op tijd laten lopen.
Een dubbelzijdige klok heeft de pulsaansturing parallel aan elkaar geschakeld.
Op de afbeelding is het TN-uurwerk te zien met de twee verschillende aansluitingen. Met het wieltje (het linker oog), kan de minutenwijzer handmatig verzet worden.
Ook is aan de linkerzijde van het uurwerk duidelijk een spoel zichtbaar, hét kenmerk van een elektrische dochterklok.
12 of 24 volt pulsen
Op sommige uitvoeringen van dit uurwerk kan de pulsspanning ingesteld worden. Dit geschied d.m.v. het zwarte blok bij de pulsaansluiting. Draai de schroef los en schuif het blok naar links of rechts voor de gewenste instelling.
Aan de uiteinden van het zwarte blok staan driehoekjes boven het voltage (op de foto 12 en 24). Het uurwerk staat ingesteld op de waarde die door de driehoek van het transparante kunststof aangewezen wordt. Op de foto is dit 24 volt.
Slepende secondewijzer
De minutenpuls is letterlijk een synchronisatiemoment, blijft deze uit, dan zal de secondewijzer stil blijven staan op 12:00 uur.
Helaas is het een bekend gegeven dat met name het secondewijzemechaniek aan slijtage onderhevig is. Het advies is deze altijd vooraf te controleren op een goede werking!
Slijtage secondewijzer
Slijtage van de seconde-aansturing is herkenbaar in twee stadia:
- Er is een geluid te horen wat als ratelen of malend te omschrijven is. Dit begint beperkt, maar wordt met de tijd (jaren soms) luider. Op een gegeven moment wordt dit zo hard en noemen wij het herrie. Zeker als hij in een binnenruimte hangt is het onprettig.
- De secondewijzer komt niet altijd meer helemaal lekker rond of blijft zelfs helemaal stil staan.
Dit wordt veroorzaakt door de synchroonmotor (230V AC) die de secondewijzer laat draaien. De as van de motor draait in het kunstof. Door gebrek aan goede lagers slijt het kunstof steeds iets verder weg, aldoende ontstaat er speling op de as. Door te groot geworden speling haken de tandwielen vervolgens niet meer goed in elkeer en ontstaat het ratelende geluid.
Testen van de werking
Het is vrij eenvoudig te testen of het seconde-mechaniek van een klok nog goed is.
Sluit hiervoor de 230V aan op de klok, of de losse uurwerken. (Graag wel voorzichtig, want 230V kan pijnlijk zijn!).
Zolang de secondewijzer niet op 12:00 staat, zal deze met de 230V aangesloten z’n rondje vol maken. Dit zal een goed beeld geven hoe stil het uurwerk nog is. Geef de wijzer met de hand een zetje wanneer de deze weer op 12:00 staat te wachten.
Overigens zal een klok ook zonder de 230V aangesloten voor de seconde-aansturing, prima werken. Met alleen de pulssturing geeft de klok via de minuten- en urenwijzer gewoon de tijd weer.
Inbouw
Een pulsgever kan op twee manieren toegepast worden:
- Intern; inbouw in de klok waarbij de pulsgever op de aanwezige 230V aangesloten wordt.
- Extern; de pulsgever blijft buiten de klok en d.m.v. bedrading wordt de pulssturing de klok ingeleid.
Intern is vaak een mooie oplossing omdat de klok dan slechts met een enkele kabel (230V) aangesloten kan worden. Dit roept wel de vraag op: hoe zetten we de klok op tijd?
De juiste tijdweergave
- Dat hij ‘met de hand’ op tijd wordt gezet. Hiervoor zit er een knop op die bij bedienen steeds een minutenpuls genereert.
- Zomer- en wintertijd worden niet automatisch aangepast.
De 12/24V pulsgever kan gebruikt worden voor deze uurwerken
Tips en tricks
Binnen of buiten?
Wordt de klok in binnenruimtes gebruikt of komt hij buiten te hangen?
Dit is van belang omdat een buitenklok veel meer te lijden heeft (o.a. vocht, temperatuur) en er zal bij de gebruikte materialen vooraf rekening mee gehouden moeten te worden.
Onze pulsgevers zijn alleen geschikt voor gebruik binnenshuis. Wie hem toch buiten wil inzetten kan hem het beste in een waterdichte behuizing plaatsen.
Voor de doe-het-zelver: gebruik een tupperware bakje met gaten voor de kabeldoorvoer. Of gebruik bijvoorbeeld een IP65 kabeldoos, te koop bij alle doe-het-zelf winkels.
Externe pulsknop
Optioneel kan voor een ingebouwde (interne) pulsgever aan de buitenzijde van de klok een knop/schakelaar gemaakt worden. Het voordeel hiervan is dat de klok niet open gemaakt hoeft te worden om hem op tijd te zetten.
Deze optie is dit moment alleen op verzoek beschikbaar. We leveren dan de pulsgever met knop, en een kabel op gewenste lengte. Vraag naar de prijs!
Op de volgende generatie pulsgevers wordt dit een eenvoudiger aan te sluiten, en direct als optie mee te bestellen functie!
Externe verlichtingsknop
Naast de externe pulsknop is het ook een optie aan de buitenzijde van de klok ook een extra schakelaar te maken om de verlichting aan en uit te schakelen.
Draadloos
De verlichting kan ook, voor wie een beetje handig is, aangesloten worden d.m.v. KlikAanKlikUit, Philips HUE of een andere smart home oplossing.